Bloedafname, inleveren urine en ontlasting

U bent naar het laboratorium doorgestuurd door uw (huis)arts of verloskundige. Bij uw bezoek neemt u het volgende mee:

• ziekenhuispas
• identiteitsbewijs
• zorgverzekeringspas

Voor sommige bloedonderzoeken moet u nuchter blijven, een dieet volgen of heeft u andere instructies gekregen.

Nuchter blijven

Voor verschillende bloedonderzoeken moet u nuchter zijn omdat eten en/of drinken de uitslag kan beïnvloeden.

Nuchter zijn betekent dat u na 23:00 uur niet meer mag eten, drinken of roken. Een klein beetje water is wel toegestaan, tenzij er uitdrukkelijk aan u is medegedeeld dat dit ook niet mag.

Gebruikt u medicijnen? Overleg dan met uw arts of u deze wel, niet, of misschien na het onderzoek moet innemen.

Onderzoeken (meest voorkomende) waarvoor u nuchter dient te zijn:

• Glucose nuchter
• Homocysteïne
• Methionine belastingtest
• Ammoniak
• GTT (glucose tolerantie test)

Dieet volgen

Voor enkele laboratoriumonderzoeken is het nodig vooraf of tijdens het onderzoek een dieet te volgen. Afhankelijk van het onderzoek, duurt dit dieet één of meerdere dagen.

Gebruikt u medicijnen? Overleg dan met uw arts of u deze wel, niet, of misschien na het onderzoek moet innemen.

Het meest voorkomende onderzoek waarvoor een dieet moet worden gevolgd is:

• GTT (Glucose Tolerantie Test)

Andere instructies

Voor enkele onderzoeken gelden speciale voorwaarden bij bloedafname, bijvoorbeeld:

• Het tijdstip van de bloedafname. Voorbeeld: van sommige hormonen zijn er ’s ochtends meer van in het bloed dan ’s avonds. Voor een goede uitslag is het van belang op een bepaald tijdstip bloed af te nemen. Is dit het geval, dan heeft uw arts dit aan u uitgelegd.
• Krijgt u een bloedtransfusie? Of staat voor u een operatie gepland? Dan is ook het tijdstip erg belangrijk. Voorafgaand aan de transfusie/operatie wordt eerst uw bloed onderzocht, bijvoorbeeld op bloedgroep en Rhesusfactor.  Er moet voldoende tijd zitten tussen de afname en de transfusie/operatie.
• Voor sommige onderzoeken is het belangijk om ‘in rust’ te zijn. Dit betekent dat u bijvoorbeeld eerst een half uur rustig moet zitten of liggen voordat een bloedmonster kan worden afgenomen.
• Tijdstip medicijninname. Bij onderzoek ter controle van medicijngebruik, vraagt men u hoe laat u de medicijnen heeft ingenomen. Ook dit is belangrijke informatie.
• Logistieke voorwaarden. Soms moet een bloedmonster voor een speciaal onderzoek vóór een bepaalde tijd in een ander ziekenhuis of onderzoeksinstituut aanwezig zijn. Het bloed moet tijdig zijn afgenomen om veilig en tijdig transport te kunnen regelen.
• Wachten na afname. In een enkel geval moet na bloedafname even worden gewacht omdat het bloed meteen wordt onderzocht. Mocht het onderzoek over gedaan moeten worden, dan vindt er direct opnieuw een bloedafname plaats.

Bloed is het meest bekende menselijk materiaal dat onderzocht wordt. Bloed bestaat voor ongeveer 55% uit plasma of serum en ongeveer 45% bloedcellen. In het plasma (90% water) bevinden zich eiwitten, mineralen en andere stoffen (bijv. hormonen, vitamines, afweerstoffen, bouwstoffen, afvalstoffen etc.). Meestal wordt daarom het plasma onderzocht.

Er zijn 3 soorten bloedcellen: rode bloedcellen (erytrocyten), witte bloedcellen (leukocyten) en bloedplaatjes (trombocyten). De rode zorgen voor zuurstoftransport door het lichaam, de witte zijn betrokken bij de afweer tegen bacteriën en virussen en de bloedplaatjes zorgen voor de bloedstolling.

Bloedafname

Bloed kan op drie verschillende wijzen worden afgenomen:

• via een vingerprik of hielprik (baby): capillair
• via een ader in de elleboogholte of soms de hand: veneus
• via een slagader in de pols of lies: arterieel

De wijze van afname hangt af van de hoeveelheid bloed dat nodig is, van het soort onderzoek en/of van de leeftijd van de patiënt.

Capillair en veneus bloed wordt meestal door medewerkers van het laboratorium afgenomen, maar arterieel bloed wordt altijd door een arts geprikt. Afhankelijk van de soort(en) testen worden één of meer verschillende soorten buisjes afgenomen.

Controle

Vóór de bloedafname, vragen we altijd naar uw naam en geboortedatum. En als een bloedgroep wordt aangevraagd, controleren we ook uw voorletters en eventueel uw meisjesnaam of zelfs uw adres. Wij willen er zeker van zijn dat wij de juiste persoon voor ons hebben. Daarom is het vragen van de geboortedatum een extra identificatiemiddel. Het is in uw en ons belang dat de juiste patiënt geprikt wordt!

Redenen bloedafname

We nemen bloed af voor:

Algemeen klinisch chemisch onderzoek

Algemeen klinisch chemisch onderzoek is het meten van hoeveelheden aan stoffen/componenten die in de verschillende lichaamsvloeistoffen aanwezig zijn.

Het gaat onder meer om natrium, glucose, eiwit, ijzer, cholesterol en verschillende enzymen in het bloed. Door de meting van de concentratie van deze stoffen kan informatie verkregen worden over het functioneren van bijvoorbeeld de nieren, lever en hart.

De meeste analyses van deze groep kunnen dag en nacht verricht worden.

Hematologisch onderzoek

Hematologisch onderzoek is onderzoek van de verschillende soorten bloedcellen. Het omvat onder meer het tellen van het aantal bloedcellen, en het bepalen van het vóórkomen van de verschillende soorten cellen en het stadium van de ontwikkeling waarin zij verkeren.

Deze celtellingen kunnen belangrijke informatie geven over de productie van de rode en witte bloedlichaampjes en de bloedplaatjes in het lichaam en hun onderlinge verhouding.

Dit onderzoek is onder andere van belang voor het vaststellen en vervolgen van bloedziekten, zoals leukemie, lymfeklieraandoeningen, verschillende vormen van bloedarmoede.

Stollingsonderzoek

Bij dit onderzoek gaat het om het opsporen van defecten in de bloedstolling. Het kan gaan om een tekort of juist een teveel aan stollingsactiviteit van het bloed.

De meest bekende ziekte, waarbij een stolling(sfactor) ontbreekt is hemofilie (bloederziekte). Bij een verhoogde stolling(sneiging) bestaat het risico op trombose.

Soms moet bij patiënten de stolling kunstmatig laag gehouden worden met het dagelijks gebruik van medicijnen (antistollingsmedicatie). Bijvoorbeeld Sintrom. Het bloed moet dan regelmatig worden gecontroleerd via een stoltest. De uitkomst van de test bepaalt of de dosering van de medicijnen moet worden aangepast.

Voorbereiding op bloedtransfusie

Bij het verrichten van grote operaties is vaak een bloedtransfusie nodig. Ook bij bepaalde ziekten kan het voorkomen. Om ongewenste (en soms levensbedreigende) bijwerkingen van een bloedtransfusie tot een minimum beperken wordt een aantal bloedtesten uitgevoerd.

De testen worden uitgevoerd bij het pre-operatieve onderzoek. Hiertoe behoren het bepalen van de bloedgroep en de Rhesusfactor.

Bovendien wordt het bloed onderzocht op de aanwezigheid van (ongewenste) antistoffen tegen rode bloedcellen met minder voorkomende bloedgroepen. Zonodig kan dan tijdig een bijpassende donor worden gezocht.

De kruisproef is één van de laatste testen die uitgevoerd worden bij patiënten die een transfusie nodig hebben. Deze laboratoriumtest bestaat uit het bij elkaar voegen van serum van de ontvanger (patiënt) met rode bloedcellen van de donor. Bij een positieve kruisproef kan de bloedtransfusie niet doorgaan.

Immunologisch onderzoek (afweersysteem)

Immunologie is de wetenschap die zich richt op de bestudering van het afweermechanisme van het lichaam. Specifieke ‘snuffelmoleculen’ (‘monoklonale antilichamen’) blijken uitstekende hulpmiddelen te zijn bij heel veel onderzoek. Het onderzoek van deze moleculen is de basis van immunologisch onderzoek.

Tot het immunologisch onderzoek rekenen we onder andere de diagnostiek van allergieën en reuma en het bepalen van eiwitten en immuunglobulinen die betrokken zijn bij het afweersysteem.

Endocrinologisch onderzoek (hormonen)

Het endocrinologisch onderzoek is het onderdeel van de klinische chemie dat zich bezighoudt met de hormonen. In het laboratorium kunnen we relatief kleine hoeveelheden hormonen in het bloed snel en nauwkeurig meten.

Hierdoor kunnen verschillende ziektebeelden beter worden vastgesteld en kan er een juiste behandeling worden gestart en vervolgd. Bijvoorbeeld bij schildklierafwijkingen en vruchtbaarheidsproblemen.

DNA onderzoek (erfelijk materiaal)

Door de ontwikkeling van de ‘moleculaire diagnostiek’ is er veel meer bekend over ziekten die hun oorsprong hebben in ‘DNA defecten’. Ziekten als sikkelcel anemie, hypercholesterolemie en leukemie kunnen bijvoorbeeld het gevolg zijn van defecten in het DNA.

Vandaag de dag is het opsporen van bekende defecten in het DNA niet meer zo ingewikkeld. Meer en meer ziekten kunnen met behulp van moleculaire diagnostiek in steeds kortere tijd en tegen lagere kosten worden uitgesloten of vastgesteld.

Meer informatie

Voor meer laboratoriumtest-specifieke informatie kunt u terecht op de website van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (nvkc.nl) met daarin een apart gedeelte met informatie voor patiënten (allesovertesten.nl). Hierin vindt u alle informatie over testen, van specifieke informatie per laboratoriumtest tot informatie over zelftesten.

Ontlasting (poep/feces) kan worden onderzocht om de spijsvertering te controleren of om bloedingen in de darmen op te sporen.

Het is normaal dat er in ontlasting bacteriën zitten. Bij onderzoek zoeken we regelmatig naar bacteriën die normaliter niet in de ontlasting voor mogen komen. Ook wordt soms naar parasieten gezocht.

Ontlasting inleveren

Als u ontlasting, ook wel ‘feces’ genoemd, moet inleveren, dan vangt u dit altijd op in een schoon, nieuw potje. Alleen fecespotjes die expliciet daarvoor bestemd zijn worden in ontvangst genomen. Dit is om beïnvloeding van het onderzoek door eventuele vervuiling (dit geldt ook voor schoonmaakmiddelen!) te voorkomen.

Een fecespotje is gratis af te halen bij het poliklinisch afnamelaboratorium van het RKZ of te koop bij de drogist of apotheek. Het potje moet minimaal voor een kwart en maximaal voor driekwart gevuld zijn. Anders gevulde potjes worden niet in ontvangst genomen.

24-uurs feces

Voor sommige onderzoeken is het nodig dat de ontlasting gedurende 24 uur wordt verzameld: dit noemen we ’24-uurs feces’. Als u feces moet inleveren, dan kunt u zelf bepalen op welke dag en op welk tijdstip u wilt beginnen. Normaal gebeurt het zo:

Op de dag dat u met het verzamelen begint, poept u bij het opstaan in het toilet en noteert u de datum en tijd. In de nu volgende 24 uur moet u ontlasting verzamelen in de daarvoor bestemde verzamelpot. Deze kunt u afhalen bij het poliklinisch afnamelaboratorium in het RKZ en moet u koel en donker te bewaren.

De volgende morgen, op hetzelfde tijdstip als waarop u 24 uur eerder met verzamelen begon, poept u voor de laatste maal in de verzamelpot. U noteert weer de datum en tijd. De pot met ontlasting moet zo snel mogelijk op het poliklinisch afname laboratorium worden ingeleverd.

Vermeld duidelijk op de verzamelpot:

• uw naam
• uw geboortedatum
• periode (datum en tijdstip) van verzamelen

Hersen- of  ruggemergvocht (‘liquor’) bevindt zich, zoals de naam al zegt, in de hersenen en in het ruggemerg. Het is een heldere kleurloze vloeistof, die wordt verkregen door een punctie tussen twee wervels. Een neuroloog voert de punctie uit.

Laboratoriumonderzoek van liquor is een hulpmiddel bij het vaststellen of uitsluiten van ziekten van neurologische aard. Eén van de meest bekende is meningitis (hersenvliesontsteking).

Bij het KCL zijn zo’n 60 mensen werkzaam. Zij werken op verschillende afdelingen die bij het laboratorium horen:

• Op het laboratorium zelf
• Op het poliklinisch afnamelaboratorium in het RKZ
• Bij één van de prikposten in de omgeving

De Nederlandse klinisch chemische laboratoria behoren tot de beste van de wereld. Ze staan onder leiding van een klinisch chemicus of laboratoriumarts. Het onderzoek gebeurt door gediplomeerde klinisch chemisch (medisch) analisten.

Nationaal georganiseerde kwaliteitscontroleprogramma’s waarborgen een voortdurend hoge kwaliteit van het werk.

→ overzicht specialisten

Wie staat er aan mijn bed?
Vaak krijg je in het ziekenhuis meerdere zorgverleners aan je bed. De website https://www.wiestaateraanmijnbed.nl/ geeft duidelijke tekst en uitleg over de meest voorkomende zorgverleners in het ziekenhuis.